Ngày nay, với sự tăng nhanh của dân số, cùng với quá trình công nghiệp hóa – hiện đại hóa – đô thị hóa làm cho tình trạng ô nhiễm môi trường ngày càng trở nên nghiêm trọng. Thông qua việc đo được chỉ số ô nhiễm không khí trong môi trường AQI mà người ta có thể đánh giá được chất lượng không khí của từng khu vực đang ở mức nào. Bạn đã từng nghe qua về chỉ số AQI? Hãy cùng METROTECH tìm hiểu kĩ hơn về chỉ số này qua bài viết dưới đây.
Chỉ số AQI là gì?
AQI là từ viết tắt của Air Quality Index, có nghĩa là chỉ số chất lượng không khí, nó là thước đo đơn giản hóa mức độ ô nhiễm không khí hiện tại hoặc dự báo mức độ ô nhiễm không khí trong tương lai.
AQI cho biết tình trạng ô nhiễm không khí và mức độ ảnh hưởng đến sức khỏe của con người. Chỉ số này càng cao thể hiện không khí càng ô nhiễm, làm tăng rủi ro sức khỏe cộng đồng
Mỗi quốc gia đều có thang đo AQI riêng, tương ứng với tiêu chuẩn về chất lượng không khí của từng quốc gia, ví dụ như Chỉ số Sức khỏe Chất lượng Không khí (Canada), Chỉ số Ô nhiễm Không khí (Malaysia) và Chỉ số Tiêu chuẩn Ô nhiễm (Singapore).
Thông số đánh giá chỉ số Ô nhiễm không khí
Cơ Quan Bảo Vệ Môi Trường Hoa Kỳ – EPA (The U.S. Environmental Protection Agency) tính toán chỉ số AQI với năm thông số ô nhiễm không khí chủ yếu là:
- Ozone mặt đất: Được tạo ra khi các chất ô nhiễm phát ra từ xe cộ, các nhà máy, phản ứng hóa học với ánh sáng Mặt Trời
- Ô nhiễm phân tử: Đánh giá qua chỉ số bụi mịn PM 2.5 và PM 10
- Carbon monoxide (CO)
- Sulfur dioxide (SO2)
- Nitrogen dioxide (NO2)
Mức đánh giá chỉ số chất lượng không khí
Cơ Quan Bảo Vệ Môi Trường Hoa Kỳ – EPA (The U.S. Environmental Protection Agency) đưa ra bảng để đánh giá mức độ ô nhiễm không khí dựa vào chỉ số AQI như sau
Một số lưu ý khi đánh giá AQI
AQI phản ánh chất lượng không khí tại một khu vực nhất định ở một thời điểm nhất định (theo giờ/ngày). Do đó để đánh giá chất lượng không khí của một khu vực rộng thì cần thu thập, so sánh và đánh giá dữ liệu từ các trạm quan trắc khác nhau trên toàn địa bàn.
Khi theo dõi chỉ số AQI nên theo dõi mức độ xu hướng chung của khu vực đó chứ không chỉ nhìn vào 1 giá trị tuyệt đối ở 1 thời điểm và địa điểm. Trong đó:
– Theo dõi mức độ chất lượng không khí để có các hoạt động phù hợp
– Theo dõi xu hướng để biết diễn biến chất lượng không khí
Nên sử dụng loại máy đo có chất lượng tốt và sử dụng máy đo đúng cách
Các chỉ số đo khác nhau có thể do nhiều nguyên nhân như là: khác nhau vị trí đo, nguồn gây ô nhiễm khác nhau, các điều kiện ảnh hưởng đến máy đo khác nhau, khác nhau về cách tính công thức hoặc sử dụng máy đo khác nhau…
Những tác hại khó lường khi chỉ số AQI tăng cao
Ảnh hưởng đến cơ quan hô hấp
Cơ quan hô hấp là nơi đầu tiên chịu ảnh hưởng khi không khí bị ô nhiễm. Cơ thể chúng ta hít phải bụi bẩn và các chất độc hại, tùy vào nồng độ và thời lượng tiếp xúc mà gây ra những ảnh hưởng xấu khác nhau.
Mũi là cửa ngõ của đường hô hấp, do đó, đây là cơ quan chịu ảnh hưởng trực tiếp từ việc thay đổi thời tiết hay môi trường, khí hậu. Tiếp xúc với môi trường bụi bẩn hoặc ẩm mốc sẽ dễ gây ra các bệnh sổ mũi, viêm xoang,..
Trong khi PM10 đi vào cơ thể qua đường dẫn khí và tích tụ trên phổi, thì PM2.5 đặc biệt nguy hiểm hơn vì chúng bé đến mức có thể luồn lách vào các túi phổi, tĩnh mạch phổi và xâm nhập vào hệ tuần hoàn máu. Bụi PM 2.5 cộng với khí CO hay SO2, NO2 nhiều, sẽ cản hemoglobin kết hợp oxi khiến tế bào thiếu oxi.
Ảnh hưởng của ô nhiễm không khí tác động rõ rệt nhất lên phổi. Biểu hiện có thể được nhìn thấy ngay sau khi tiếp xúc với nguồn ô nhiễm cấp độ cao là gây kích ứng đường hô hấp, khó thở và tăng nguy cơ lên cơn hen suyễn.
Tiếp xúc với ozon và các hạt bụi, chất ô nhiễm làm giảm chức năng phổi, đồng thời làm tăng nặng các bệnh phổi mãn tính, thậm chí gây ra bênh Ung thư phổi.
Ảnh hưởng đến hệ tim mạch
Các nghiên cứu cho thấy ô nhiễm không khí có tác động tiêu cực đến sức khỏe tim mạch, làm tăng nguy cơ đau tim và tỷ lệ đột quỵ ở người. Nguồn không khí ô nhiễm ảnh hưởng đến khả năng giãn nở và co thắt của các mạch máu, điều này làm các mạch máu bị giảm kích cỡ, cản trở lưu thông huyết mạch. Không khí ô nhiễm còn làm tăng nguy cơ tạo cục máu đông ở động mạch – nguyên nhân chính của chứng nhồi máu cơ tim.
Các loại bụi có kích thước nhỏ, các chất hóa học hay chất kháng viêm trong bụi có thể phát tán từ phổi vào hệ tuần hoàn, ảnh hưởng đến tim mạch.
Ảnh hưởng tới quá trình sinh sản
Theo nghiên cứu của các chuyên gia Hoa Kỳ cho thấy phụ nữ sống trong khu vực ô nhiễm không khí có nguy cơ sinh con mắc chứng tự kỉ cao gấp 2 lần so với bình thường. Mức độ ảnh hưởng của ô nhiễm không khí đến thai nhi sẽ càng tăng cao vào giai đoạn cuối của thai kỳ.
Ngoài ra, ô nhiễm không khí cũng được cho là liên quan đến sự giảm chất lượng tinh trùng, dễ mắc các chứng vô sinh, gây ảnh hưởng đến khả năng có con của nam giới.
Làm cơ thể bị suy nhược
- Không khí ô nhiễm làm cho con người cảm thấy mệt mỏi, trở nên mẫn cảm. Các chất độc trong không khí gây tổn thương các cơ quan nội tạng khác và làm cơ thể suy yếu
- Gây ra các bệnh về thận: Ô nhiễm không khí có mối liên quan chặt chẽ với bệnh thận và suy thận. Nguyên nhân là do ô nhiễm không khí tạo gánh nặng khiến thận không thể lọc hết các phân tử ô nhiễm trong máu.
- Yếu xương cốt: Ô nhiễm không khí làm tăng nguy cơ loãng xương và các ca gãy xương liên quan, nhất là đối với người già
- Lão hóa da: Các chất ô nhiễm có thể phá hủy các tế bào da và ảnh hưởng đến khả năng tự tái tạo của da, gây thay đổi sắc tố của da, đẩy nhanh quá trình lão hóa khiến làn da trở nên xấu đi và trở nên thiếu khỏe mạnh
- Đau đầu: Bụi bẩn làm ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương, gây ra các triệu chứng mệt mỏi, đau nửa đầu và gây ra các bệnh về xoang
Biện pháp phòng tránh tác hại khi chỉ số AQI tăng cao ở Việt Nam
Là một quốc gia có chỉ số AQI khá cao, chúng ta nên có những biện pháp thích hợp để bảo vệ sức khỏe của bản thân và cộng đồng trước tác hại của bụi bẩn. Dưới đây là một số biện pháp có thể được áp dụng để hạn chế ảnh hưởng của ô nhiễm không khí và bảo vệ sức khỏe cho bản thân và gia đình:
- Chung tay xây dựng đời sống văn hóa xanh – sạch – đẹp. Giữ gìn vệ sinh khu phố và bảo vệ môi trường.
- Trồng cây xanh xung quanh nhà ở và nơi làm việc. Cây xanh cản lại rất nhiều bụi xung quanh môi trường bạn sống, tạo ra nhiều oxy cho môi trường sống của bạn.
- Đeo khẩu trang, kính để giảm bớt việc tiếp xúc với khói bụi khi ra đường.
- Thường xuyên vận động, tập thể thao để cải thiện sức khỏe và sức đề kháng. Tuy nhiên cần tập luyện ở những nơi thoáng mát, trong lành bởi hoạt động thể lực càng cao sẽ làm tăng nhịp thở và thay đổi kiểu thở từ qua mũi sang bằng miệng. Khi đó mũi sẽ không thể lọc được bụi ô nhiễm từ không khí. Do đó, những hoạt động như chạy bộ hay đạp xe tại những nơi ô nhiễm như đường phố tiềm tàng nhiều hiểm họa cho sức khỏe. Chạy bộ hay đạp xe tại những nơi ô nhiễm như đường phố rất nguy hiểm cho sức khỏe. Ngay cả người khỏe mạnh làm việc hoặc tập thể dục ngoài trời cũng rất dễ bị các tác dụng phụ của ô nhiễm không khí, đặc biệt là khi có nồng độ ôzôn mặt đất cao.
- Chọn ô tô hoặc phương tiện công cộng để di chuyển. Trên ô tô có máy lọc không khí ô tô có thể lọc được phần nào không khí bên ngoài và cho bạn môi trường không khí sạch hơn. Ngoài ra việc sử dụng phương tiện công cộng cũng góp phần giảm bớt lượng khí thải, bảo vệ môi trường.
- Trong mùa nóng, mức độ ô nhiễm không khí thường cao hơn vào những ngày nắng nóng gay gắt, vì vậy nên tránh các hoạt động ngoài trời hoặc chỉ tiến hành vào buổi sáng khi mức độ ô nhiễm thường thấp hơn.
Làm thế nào để cập nhật chính xác chỉ số AQI?
Theo dõi mạng lưới quan trắc của các cơ quan nhà nước và đại sứ quán:
Một số trang web người dùng có thể tin tưởng sử dụng để theo dõi biến động chỉ số AQI như là:
- moitruongthudo.vn: Số liệu không theo thời gian thực và có công thức tính VN-AQI cụ thể
- airnow.gov: Trang của Đại sứ quán Mỹ tại nhiều quốc gia.
- aqicn.org/city/vietnam: Sử dụng số liệu đo của các trạm hiệu chuẩn và đang thu thập của hơn 1,000 thành phố trên thế giới.
Theo dõi mạng lưới quan trắc của các tổ chức nghiên cứu và công ty tư nhân:
- Pamair.org: Trang website của công ty Việt Nam DnL, có nhiều máy đo ngoài trời nhất tại các tỉnh trên toàn quốc
- Airnet.vn: Airnet là sản phẩm nghiên cứu của Trung tâm nghiên cứu FIMO, trường Đại học quốc gia Hà Nội. Hệ thông sử dụng máy đo trong nhà và ngoài trời (có ghi chú rõ ràng) đặt tại nhiều trường học ở Hà Nội;
- Airvisual.org: Kênh này sử dụng các dữ liệu khác nhau cả từ vệ tinh (không phải số liệu dưới mặt đất), từ máy Airvisual sản xuất (có thể cả ngoài trời và trong nhà nhưng trên app không nói rõ), và lấy cả thông tin từ các trang như moitruongthudo.vn (không theo thời gian thực) và đại sứ quán Mỹ;
- Air-matters.com: Sản phẩm của một công ty nước ngoài, cung cấp nhiều số liệu máy ở các tỉnh thành (chưa rõ là số liệu máy trong nhà hay ngoài trời).
Máy đo chất lượng không khí là gì?
Các ứng dụng đo chất lượng không khí thường hiển thị chỉ số cao nhất để đại diện cho cả thành phố thay vì lấy kết quả trung bình khiến người dùng không khỏi hoang mang. Vì vậy, để kiểm tra chính xác chất lượng không khí ngay nơi mình sống, người dùng có thể chọn mua những máy đo chuyên dụng.
AirVisual Pro là một thiết bị giúp người dùng có thể tham khảo về chất lượng không khí ngay nơi mình sống. Từ đó, mỗi người có những biện pháp để bảo vệ bản thân, gia đình, tránh những căn bệnh liên quan đến đường hô hấp. Ngoài máy đo của AirVisual, người dùng cũng có thể tham khảo thêm một số model giá mềm hơn như Xiaomi Air Detector, UNI-T A25M, MPE,…
Để có thể đo được chính xác chỉ số chất lượng không khí, khách hàng nên lựa chọn cho mình những địa chỉ mua sản phẩm uy tín để đảm bảo chất lượng. Hy vọng bài viết trên đây sẽ giúp bạn đọc có được những thông tin hữu ích về chỉ số AQI. Nếu có bất kì thắc mắc nào về bài viết hoặc có nhu cầu mua các sản phẩm thiết bị thí nghiệm, hãy gọi ngay cho METROTECH để được hỗ trợ tốt nhất.
